Men gan là hệ thống enzyme trong gan giữ chức năng tạo ra các vận chuyển hóa học như: sản xuất mật, chất làm đông máu, phân hủy thực phẩm, đào thải độc tố,…. Việc xác định men gan cao hay thấp thường dựa vào 3 chỉ số men gan phổ biến là GOT (AST), GPT (ALT) và GGT. Chúng ta cùng tìm hiểu về 3 chỉ số này và nguyên nhân gây tăng men gan là gì.
1. Khái niệm các chỉ số men gan
- GPT (ALT) – Alanine Aminotransferase: là một enzyme quan trọng, chủ yếu tìm thấy ở gan, tham gia vào quá trình chuyển hóa protein, tạo năng lượng cho cơ thể. ALT được xem là đặc trưng cho việc gan bị tổn thương khi chỉ số này vượt ngưỡng an toàn.
- GOT (AST) – Aspartate transaminase: hiện diện ở dạng isoenzym tế bào và ty thể, xuất hiện trong gan, cơ tim, cơ xương, thận, não, tụy, phổi, bạch cầu và hồng cầu. Việc tăng chỉ số AST có thể do nhiều nguyên nhân khác không chỉ là về gan.
- GGT – Gamma-glutamyl transferase: nằm trên màng tế bào, chức năng chính là chất xúc tác cho quá trình chuyển nhóm gamma-glutamyl từ peptide sang các axit amin khác. GGT cũng được tìm thấy trong thận, tụy, ruột, tuyến tiền liệt, tinh hoàn, lá lách, tim và não. Chỉ số này thường được dùng để xem xét các tổn thương ở gan và ống mật, đôi khi là ở thận, tụy hay một vài cơ quan khác.
Chỉ số men gan phản ánh sức khỏe của gan
Một chỉ số khác cũng thường được sử dụng khi xác định tình trạng gan là ALP (Alkaline phosphatase), tập trung nhiều ở các vi nhung mao của ống mật, xương, ruột, nhau thai. ALP tăng thể hiện tình trạng nghẽn ống mật, viêm gan hoặc các vấn đề về xương.
2. Thế nào là chỉ số men gan cao và mức độ nguy hiểm khi tăng men gan:
Tình trạng sức khỏe của gan được phản ánh rõ nhất qua các chỉ số khi làm xét nghiệm men gan. Nếu các chỉ số này đều vượt ngưỡng cho phép chứng tỏ gan đang bị tổn thương và cần được điều trị kịp thời. Vậy chỉ số men gan thế nào là cao?
| Chỉ số men gan | Bình thường | Tăng nhẹ | Tăng trung bình | Tăng cao |
| GPT | 5 – 37 UI/L | 40 – 80 UI/L | 80 – 200 UI/L | >200 UI/L |
| GOT | 5 – 40 UI/L | |||
| GGT | 5 – 60 UI/L |
Chỉ số men gan chỉ được nhận biết thông qua xét nghiệm
Trong vài trường hợp chỉ số men gan cao không đồng nghĩa với tình trạng và mức độ bệnh. Tuy nhiên, men gan tăng cao dẫn đến nhiều vấn đề nguy hiểm như: làm giảm tuổi thọ (chỉ số AST tăng gấp đôi làm tăng 32% nguy cơ tử vong, ALT tăng gấp đôi tăng 21% nguy cơ tử vong); dẫn đến xơ gan hay u gan. Ngoài ra men gan cao còn là dấu hiệu cảnh báo bệnh viêm gan, viêm cơ, viêm thận mãn, viêm túi mật, động kinh, nhồi máu cơ tim,…
3. Nguyên nhân gây tăng men gan:
Chỉ số men gan cao hay thấp chỉ có thể nhận biết thông qua xét nghiệm. Tuy nhiên nguyên nhân gây tăng men gan lại rất phổ biến và hầu hết đều bắt nguồn từ các thói quen hàng ngày. Một số nguyên nhân có thể kể đến như:
- Do virus: 3 loại virus viêm gan phổ biến hiện nay là viêm gan A, B và C. Viêm gan do virus gây tăng men gan. Vì sau khi xâm nhập, virus sẽ nhân lên và hủy hoại các tế bào gan. Điều trị viêm gan do virus hiện nay chủ yếu là điều trị triệu chứng. Theo đó, bệnh nhân viêm gan virus cần theo dõi chỉ số men gan thường xuyên.
- Lạm dụng thuốc: Các loại thuốc kháng sinh, giảm đau, giảm viêm,… có tác dụng phụ là gây tăng men gan. Sử dụng thuốc càng nhiều thì độc tố tích tụ trong gan càng tăng. Vì thế người bệnh cần tuân thủ đúng liệu trình là liều lượng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
Các loại thuốc kháng sinh đều có tác dụng phụ gây tăng men gan
- Lạm dụng rượu bia: Các loại đồ uống có cồn đều được thải độc qua gan. Tuy nhiên khi lượng bia rượu được tiêu thụ quá nhiều, gan không thải độc hết sẽ gây tích tụ độc tố. Nguồn độc tố này gây ra nhiều vấn đề cho gan như: tăng men gan, viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan, ung thư gan,…
- Chế độ ăn uống: Thường xuyên tiêu thụ các loại thực phẩm nhiều đường làm tăng lượng đường fructose. Khi lượng fructose tích trữ quá nhiều sẽ làm gan không thể chuyển hóa, tích tụ thành chất béo, tăng nguy cơ gây bệnh gan nhiễm mỡ. Ngoài ra tiêu thụ nhiều muối, dầu mỡ cũng góp phần gây ra gan nhiễm mỡ, tăng men gan.
Hạn chế các thói quen gây tăng men gan để bảo vệ sức khỏe gan
Gan là bộ phận quan trọng nhất của cơ thể, giúp đào thải độc tố, tái tạo năng lượng. Men gan tăng cao tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây bệnh. Vì thế cần theo dõi chỉ số men gan thường xuyên. Đồng thời việc hạn chế các thói quen gây tăng men gan, tăng cường thực phẩm tốt cho gan sẽ góp phần bảo vệ gan, tăng cường sức khỏe.