Đảng Sâm

• Tên khoa học: Codonopsis pilosula, thuộc họ Hoa chuông (Campanulaceae)
• Tên gọi khác: đẳng sâm, thượng đẳng sâm, hồng đẳng sâm, sâm rừng

Đảng sâm được ví là “nhân sâm của người nghèo”

1. PHÂN BỐ:

Phổ biến ở Trung Quốc, ở nước ta đẳng sâm được phát hiện từ năm 1961 tại các tỉnh phía bắc (Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Lạng Sơn) và Tây Nguyên (Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai).

2. ĐẶC ĐIỂM:

Đảng sâm là cây thân cỏ, sống lâu năm, dây leo, mọc ở các vùng núi cao, bóng râm. Thân mọc thành cụm vào mùa xuân, bò trên đất hoặc bám vào cây khác. Thân cây có màu xanh lục nhạt ngả tím, lông thưa, ngọn cây không có lông.

Bộ phận có giá trị nhất của đẳng sâm là củ rễ. Rễ cây có hình trụ, đường kính từ 1.5 – 2cm, phân nhánh. Đầu rễ phình to, nhiều sẹo lồi, thường chỉ có một rễ trụ, nhỏ về phía đuôi, khi tươi có màu trắng, khô chuyển sang vàng có nếp nhăn. Phần củ rễ được thu hoạch sau mùa đông, dùng tươi hoặc phơi khô. Củ rễ có mùi thơm nhẹ, vị hơi ngọt.

Phần củ rễ là bộ phận được sử dụng phổ biến nhất

Lá cây mọc đối, có hình trứng hay trứng tròn, nhọn ở đuôi, gần cuống hình tim. Mặt trên lá có lông nhung, màu xanh lục, mặt dưới trắng xám nhẵn rải rác lông, dài từ 3 – 8cm, rộng 2 – 4cm. Hoa mọc ở kẽ lá, tràng hình chuông, màu trắng hơi vàng, có vân tím. Quả có hình cầu, đầu dẹt, phần trên có túm lông hình nón. Quả nhọt, hạt màu nâu, nứt ra khi chín vào khoảng tháng 9 – 10 hàng năm.

3. CÔNG DỤNG

Trong Đông y:

Đảng sâm được gọi là “nhân sâm của người nghèo” vì chứa nhiều thành phần tốt cho sức khỏe như nhân sâm, nhưng giá thành rất rẻ. Những dưỡng chất quý trong đảng sâm bao gồm: polyacetylen, phenylpropanoids, alkaloids, glucose, sucrose, choline, scutellarein, sapin,… tinh dầu, axit hữu cơ, chất đạm, chất béo, vitamin B1, B2,…

Đảng sâm là vị thuốc quý trong đông y

Theo Đông y, đảng sâm có vị ngọt, tính bình, giúp bổ trung, ích khí, sinh tân, kiện tỳ, dưỡng huyết, thường dùng cho các trường hợp hư nhược, khí hư, huyết hư, mệt mỏi, chán ăn, đi lỏng,… Trong nhiều bài thuốc kinh điển như: tứ quân tử thang, bát vị, thập toàn đại bổ,… đảng sâm được dùng thay thế cho nhân sâm.

Trong ẩm thực:

Thường dùng hầm canh, nấu cháo và các món ăn giúp tăng cường thể lực, phục hồi sức khỏe như: gà hầm sâm, bò hầm sâm, canh sâm nấu hàu, cháo đẳng sâm,.. Đẳng sâm còn dùng để ngâm rượu mật ong, tẩm với nước gừng sao khô dùng như trà.

Trong y học hiện đại:

• Nâng cao đề kháng: Chiết xuất polisaccarit làm chậm đáng kể quá trình lão hóa, bảo vệ cơ thể khỏi các gốc tự do, tăng cường miễn dịch và nhiều bệnh mãn tính. Dùng đảng sâm đúng cách và đều đặn giúp nâng cao miễn dịch cơ thể, giảm mệt mỏi và tăng cường sự thích nghi của cơ thể trong môi trường nhiệt độ cao.
• Kháng viêm: có khả năng tiêu diệt một số vi khuẩn như tụ cầu khuẩn, trực khuẩn lao, khuẩn đại tràng,… hỗ trợ quá trình phục hồi các vết thương nhanh hơn.

Đảng sâm được y học hiện đại chứng nhận có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe

• Hỗ trợ hệ tuần hoàn: bảo vệ hệ tuần hoàn khỏi các cholesterol xấu, bổ sung hồng cầu trong máu, ngừa thiếu máu, giúp khí huyết lưu thông, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và máu nhiễm mỡ.
• Hỗ trợ hệ tim mạch: giúp hạ huyết áp, hạn chế đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Đảng sâm còn giúp nâng cao đường huyết, giảm tình trạng ngất xỉu, choáng váng.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Dưỡng chất trong đảng sâm giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh hơn, bảo vệ niêm mạc dạ dày, phục hồi tổn thương dạ dày, giảm các triệu chứng như chướng bụng, đầy hơi, ăn không tiêu,…. hỗ trợ điều trị một số bệnh dạ dày: viêm đại tràng, hội chứng ruột kích thích,…
• Thành phần polisaccarit trong đảng sâm có tác dụng ức chế sự hình thành và phát triển các tế bào ung thư, ngăn ngừa ung thư biểu mô dạ dày, ung thư biểu mô tế bào gan hay ung thư phổi.
• Polisaccarit pectic tăng cường khả năng kháng insulin giúp hạ đường huyết.
• Bảo vệ gan khỏi tổn thương do bia rượu. Đảng sâm còn tăng cường độ co bóp của tim, tăng cường máu cho não, tim, chân tay.
• Đặc biệt acid oleanolic trong đẳng sâm có khả năng bảo vệ DNA, khắc phục tình trạng DNA bị tổn thương do tia UV.

Lưu ý cần biết khi sử dụng:

Đảng sâm phù hợp với các đối tượng như:

• Người vừa khỏi bệnh, cần được bồi bổ sức khỏe
• Người có hệ tiêu hóa kém, hấp thụ dưỡng chất kém, chán ăn.
• Người thường mất ngủ
• Người thường xuyên căng thẳng, lo âu

Việc sử dụng đảng sâm cần lưu ý một số vấn đề như:

• Không dùng cho phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ em.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng,  không tự kết hợp với các loại dược liệu khác. Trong quá trình sử dụng có bất kỳ triệu chứng bất thường nào cần ngưng sử dụng và tiến hành kiểm tra y tế.
• Không dùng đảng sâm với củ cải, trà xanh, hải sản, lê lô cùng các vị thuốc họ hắc.
• Lạm dụng đảng sâm có thể gây ra các tác dụng phụ như: buồn nôn, dị ứng, hạ đường huyết.
• Lựa chọn dược liệu có nguồn gốc rõ ràng, kiên trì sử dụng kết hợp chế độ ăn uống và sinh hoạt phù hợp.