CỎ MẦN TRẦU

• Tên khác: Cỏ chỉ tía, thanh tâm thảo, cao dag (Ba Na), hất t’rớ lạy (K’Ho)
• Tên khoa học: Eleusine indica (L.) Geartn.
• Họ: Lúa (Poaceae)
• Bộ phận dùng: Cả cây

1. PHÂN BỐ

Cỏ mần trầu là loại cỏ dại mọc hoang, có thể tìm thấy khắp nơi trên đất nước ta, đặc biệt là những vùng nông thôn. Bên cạnh đó, loại cỏ này cũng xuất hiện ở một số nước trên thế giới như:

• Trung Quốc
• Lào
• Campuchia

Ngoài ra, cỏ mần trầu còn được phát hiện ở một số nước nhiệt đới khác.

2. ĐẶC ĐIỂM

Cỏ mần trầu là loại cây hàng năm có chiều cao trung bình từ 20 – 40 cm. Đối với cây trưởng thành, chiều cao có thể đạt được là 90 cm. Về phần lá, cây mần trầu có lá hình dải nhọn và mọc so le. Hoa mọc thành từng cụm. Mỗi bông xẻ ngọn và có từ 5 đến 7 nhánh dài mọc tỏa tròn đều ở đầu cuống chung, giống như chong chóng. Bên cạnh đó, có thêm 1 đến 2 nhánh xếp ở dưới. Quả cây cỏ mần trầu có hình dạng thuôn dài, vỏ quả mềm.

3. CÔNG DỤNG

Theo Đông y

Theo cuốn sách những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của tác giả Đỗ Tất Lợi, xuất bản 2003, cây cỏ mần trầu mang lại những lợi ích tuyệt vời đối với sức khỏe như:

• Trị chứng táo bón
• Giải độc cơ thể
• Chữa bệnh cao huyết áp
• Điều trị lao phổi
• Chữa động thai ở phụ nữ mang bầu

Y học hiện đại

Dựa vào một số nghiên cứu về dược lý học, cây cỏ mần trầu có những tác dụng sau:

• Trị các bệnh ngoài da: Sử dụng cỏ mần trầu điều trị mụn nhọt và các vấn đề ngoài da như ghẻ lở và mẩn ngứa.
• Điều trị các chứng viêm và tiêu chảy: Thành phần Tannin chứa trong cỏ mần trầu được chứng minh là có tác dụng kháng khuẩn cao. Bên cạnh đó, hoạt chất này còn được dùng để kháng vi rút thường, giúp cải thiện triệu chứng viêm và tiêu chảy.
• Trị nóng gan, lợi tiểu: Cỏ mần trầu có tính mát, thường dùng để thanh nhiệt. Khi kết hợp với một số loại thuốc thảo dược khác có thể giúp trị nóng gan và lợi tiểu.
• Chữa cảm nắng, sốt co giật
• Trị mát tâm thần

4. BÀI THUỐC TỪ CỎ MẦN TRẦU

• Bài thuốc chữa tăng huyết áp: 

Dùng 500g cây cỏ mần trầu rửa sạch, giã nát và thêm một bát nước sôi để nguội vào, lọc lấy nước thuốc cốt và thêm một ít đường vào uống. Dùng bài thuốc 2 lần mỗi ngày vào buổi sáng và chiều.

• Bài thuốc chữa sốt cao: 

Dùng 120g cây cỏ mần trầu tươi, thêm 600ml nước vào sắc đến khi còn 400ml thể tích thuốc thì ngưng. Nước thuốc thu được thêm một ít muối và chia làm nhiều lần uống trong 12 giờ.

• Bài thuốc chữa viêm da, vàng da: 

Dùng 60g cỏ mần trầu tươi và 30g sơn chi ma. Đem sắc hỗn hợp dược liệu trong một thể tích nước phù hợp. Nước thuốc thu được chia thành các lần uống trong ngày.

• Bài thuốc chữa viêm tinh hoàn: 

Dùng 60g cỏ mần trầu và 10 cái cùi vải. Đem sắc hỗn hợp dược liệu trong một thể tích nước phù hợp. Nước thuốc thu được chia thành các lần uống trong ngày.

• Bài thuốc chữa tiểu tiện vàng ít, người mẩn đỏ, sốt nóng: 

Dùng 16g cỏ mần trầu và 16g cỏ tranh sắc với nước. Nước thuốc thu được chia làm nhiều lần uống trong ngày.

• Bài thuốc phòng viêm màng não truyền nhiễm: 

Dùng 30g cỏ mần trầu sắc uống trong ngày. Dùng bài thuốc liên tục trong 3 ngày, sau đó nghỉ 10 ngày và lại tiếp tục uống thêm 3 ngày nữa.

• Bài thuốc giúp thanh nhiệt, giải độc, an thai: 

Dùng 8g mỗi loại dược liệu gồm cỏ tranh, cỏ mực, rau má, ké đầu ngựa, cam thảo đất, mần trầu, 2g gừng tươi, 4g củ sả và 4g vỏ quýt. Hỗn hợp dược liệu được sắc với nước và dùng uống trong ngày.

• Trị mát tâm thần: Khát dữ dội, bị cảm sốt kéo dài hoặc đập phá, nói nhảm và không ngủ được. Sử dụng 20 gram cỏ mần trâu đã được bỏ hoa và rễ, sắc thuốc uống liên tục trong 1 tháng.
• Trị sỏi tiết niệu (Lương y Lê Mậu Biền): Sử dụng 40 gram cỏ mần trầu, 20 gram lá tre, 8 gram cam thảo, 16 gram sinh địa, 12 gram hương phụ chế, 20 gram bông mã đề và 8 gram chi tử. Sắc mỗi ngày 2 thang, chia đều nước thuốc uống 3 lần trong ngày. Dùng liên tục 10 ngày

Một số lưu ý khi sử dụng cỏ mần trầu

• Cỏ mần trầu là loại cây mọc hoang dại, chứa nhiều bụi bẩn bám vào nên cần làm sạch trước khi sử dụng;

• Cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng cỏ mần trầu trong điều trị bệnh, đặc biệt là ở người mắc bệnh lý mạn tính, bệnh lý nền;
• Thận trọng khi dùng dược liệu ở người bệnh có cơ địa nhạy cảm, trẻ nhỏ;
• Không dùng dược liệu trong thời gian dài hay lạm dụng dược liệu.